کاتانا شمشیر ژاپنی (سلاح سرد)

کاتانا (یا کِتانا) (در ژاپنی: 刀، انگلیسی: Katana) نام یک نوع شمشیر ژاپنی است که از قرن ۱۳ میلادی مورد استفاده سامورایی‌ها بوده‌ است.

لغت «کتانا» در زبان ژاپنی باستان به معنی «شمشیر» است.
از ویژگی‌های بارز کتانا شکل زیبای آن و استحکام خارق‌العاده‌اش است. در طول تاریخ، شکل آن تغییرات مختصری یافته، ولی اصول پایهٔ آن همچنان بدون تغییر مانده‌است. از جمله ویژگی‌های کتانا می‌توان به شکل منحنی تیغهٔ آن اشاره کرد.

کاتانا) یا کِتانا) نام یک نوع شمشیر ژاپنی است که از قرن ۱۳ میلادی مورد استفاده سامورایی‌های ژاپن بوده‌است. لغت «کتانا» در زبان ژاپنی باستان به معنی «شمشیر» است.از ویژگیهای بارز کتانا شکل زیبای آن و استحکام خارق العاده‌اش است. در طول تاریخ شکل آن تغیرات مختصری یافته ولی اصول پایه آن همچنان بدون تغیر مانده‌است.از جمله ویژگی‌های کتانا می‌توان به شکل منحنی تیغه آن اشاره کرد. همچنین یک طرف شمشیر (لبه داخلی آن) بسیار تیز است و اصولا قسمت عقب سطح شمشیر از قسمت تیز و برنده آن کلفت‌تر است.

اگر زمانیکه در حالت طبیعی ایستاده اید به دست خود (از بالای بازو تا انتهای دست) نگاه کنید می بینید که دست شما قوسی طبیعی و به شکل همان قوس شمشیر ژاپنی دارد. “ته” در زبان ژاپنی به معنای “دست” است و ته کاتانا شاید معنی “دست با قوس کاتانا شکل” را داشته باشد.

برای اینکه به میزان اهمیت “ته کاتانا” پی ببرید آزمایش ساده ای وجود دارد. این آزمایش هرچه تمرین بیشتری داشته باشید تاثیر جالب تری خواهد داشت. روبروی شخص دیگری با فاصله یک دست باز بایستید. دست خود را به سمت او دراز کنید، بطوریکه کف دست شما به سمت بالا باشد. حال پشت دست خود را برروی شانه او قرار دهید. در این حالت سعی کنید دست شما در حالت “ته کاتانا” باشد، یعنی قوس طبیعی را داشته باشد. آرام و متمرکز باشید. از شخص مقابل بخواهید سعی کند با کف دو دستش برروی دست شما در قسمت آرنج به سمت پایین فشار بیاورد و سعی کند دست شما را خم کند. اصلا سعی نکنید با او مقابله کنید، بگذارید جریان انرژی خودش مقاومت لازم را ایجاد کند. فقط تمرکز داشته باشید و به چرخش انرژی در بدن فکر کنید و خروج آن از دستهایتان را حس کنید. خواهید دید که شخص مقابل برای خم کردن دستتان باید از نیروی زیادی استفاده کند، که در موارد بسیاری قادر به اینکار نخواهد بود. با توجه به اینکه دست شما برروی شانه شخص مقابل قرار دارد، هر چه فشار بیشتری رروی دست شما وارد کند این نیرو از طریق دست شما به شانه وی منتقل خواهد شد. هر چه شما تمرین بیشتری داشته باشید و کنترل بیشتری بر این جریان انرژی داشته باشید، تاثیر مفهوم “ته کاتانا” بیشتر آشکار خواهد شد. این تمرین به قابلیتهای فیزیکی شما ارتباط زیادی ندارد.

کتانا اصولاً برای بریدن اجزای بدن طراحی شده تا زخمی‌کردن دشمن؛ به همین دلیل هر تیغهٔ آن به شکل خاصی طراحی شده‌است تا قدرت برندگی آن هر چه بیشتر اثرگذار باشد.

بطور کلی شمشیرهای ژاپنی بر چهار پایه طبقه‌بندی و تقسیم می‌شوند.

۱- تقسیم‌بندی بر پایهٔ اندازهٔ تیغهٔ آن

۲- تقسیم‌بندی بر پایه نوع سبک رزمی مدرسه سامورایی و استان سازنده آن

۳- تقسیم‌بندی بر پایهٔ سیر و زمان ساخت آن

۴- تقسیم‌بندی بر پایه نوع حمل و پوشش آن

۱- تقسیم‌بندی بر پایهٔ اندازهٔ تیغهٔ آن :

تمام شمشیرهای ژاپنی بر این پایه تولید می‌شوند. چیزی که شمشیرهای ژاپنی را از یکدیگر متمایز می‌کند طول تیغهٔ آن‌هاست. شمشیرهای ژاپنی با واحد شَکو (به ژاپنی: Shaku) اندازه‌گیری می‌شوند (۱ شکو تقریباً برابر با ۳۰٫۳ سانتیمتر یا ۱۱٫۹۳ اینچ، یعنی اندکی کمتر از یک فوت (پا) است). همچنین، برای دقت بیشتر هر «سان»، «بو» و «رین» (به‌ترتیب برابر با یک‌دهم، یک‌صدم و یک‌هزارم شَکو) مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای مثال:

تیغهٔ کمتر از یک شَکو (حدود ۳۰ سانتیمتر) یک تانتو (خنجر) نامیده می‌شود.
تیغهٔ بزرگ‌تر بین یک تا دو شَکو (یعنی تقریباً بین ۳۰ تا ۶۰٫۶ سانتیمتر) شوتو (شمشیر کوتاه) نامیده می‌شود. معروف‌ترین انواع شوتو شمشیرهای «واکیزاشی» و «کوداچی» هستند.
تیغهٔ بلندتر از دو شَکو (حدود ۶۰٫۶ سانتیمتر) دایتو (شمشیر دراز) نامیده می‌شود. شمشیرهای «کتانا» در این بخش قرار می‌گیرند که متداول‌ترین نوع شمشیر ژاپنی هستند.مردم بسیاری در قدیم از کلمه ی کاتانا برای نام بردن از تمامی شمشیرهای ژاپنی استفاده می کردند ولی کاملا اشتباه بوده است. چون شمشیرهای ژاپنی زیادی به نام های واکی زاشی، تانتو، تای چی، نینجا تو، کوداچی و چوکاتو وجود دارند.
تیغهٔ بلندتر از سه شَکو (حدود ۹۰ سانتیمتر) آداچی یا نوداچی خوانده می‌شوند. اینگونه شمشیرها استفادهٔ چندانی ندارند.

۲- تقسیم‌بندی بر پایه نوع سبک رزمی مدرسه سامورایی و استان سازنده آن :

از نوع شمشیر ژاپنی، می‌توان به محل ساخت و مدرسه سامورائی که شمشیر در آن ساخته شده‌است پی برد.

در واقع هر شش مدرسه معروف و صاحب سبک سامورائی، یعنی مدرسه سوشو، مدرسه یاماتو، مدرسه بیزن، مدرسه یاماشیرو، مدرسه مینو و مدرسه واکیمونو که هر کدام در استان‌هایی به همین نام متمرکز بودند، به‌خاطر خواص منحصر به فرد شمشیرهای خود مشهور بودند. برای مثال شمشیرهایی که در استان مینو ساخته می‌شدند به دلیل قدرت بسیار بالای برندگی یا شمشیرهای استان یاماتو به‌خاطر خسته نشدن دست و سبکی شمشیر معروف بودند.

همچنین هر یک از این مدارس امضای مخصوص مدرسهٔ خود را برروی شمشیرهایشان حک می‌کردند.

۳- تقسیم‌بندی بر پایهٔ سیر و زمان ساخت آن :

تا قبل از سال ۹۷۸ میلادی: در این سال‌ها شمشیرهای «چوکاتو» یا «جوکوتو» که دارای تیغه‌ای صاف و شکل‌های غیرمعمول و عجیب بودند، رواج بسیار داشتند.
از ۹۷۸ تا ۱۵۹۷ میلادی: در این سال‌ها شمشیرهای موسوم به «کوتو» متداول گشت. در این دوره تاریخی هنر شمشیرسازی ژاپن به شکوفایی قابل توجهی رسید. گونه‌های اولیه «کوتو» شکل‌های نامناسبی داشتند، به طوری که دسته‌های شمشیر شکلی منحنی‌وار داشت. این شمشیرها همچنین در ابتدا در دست کمی سنگین بودند ولی بعدها اشکالاتشان بهبود قابل توجهی یافت و تغییراتی اساسی در شکل کوتوها ایجاد شد.
از ۱۵۹۷ تا ۱۷۶۰ میلادی: در این سال‌ها شمشیرهای موسوم به «شینتو» که به زبان ژاپنی به معنای «شمشیر جدید» بود متداول گشت. اما از لحاظ کیفیت، این شمشیرها در مقام پایین‌تری نسبت به شمشیرهای «کوتو» قرار داشتند و سامورایی‌های متمول همچنان از شمشیرهای «کوتو» استفاده می‌کردند.
از ۱۷۶۰ تا ۱۸۷۶ میلادی: در این سال‌ها نوع جدید و بهبود یافته شمشیرهای «کوتو» طراحی و ساخته‌شد که اصولاً «شین شینتو» یا «شمشیرهای جدید جدید» نام گرفتند. این شمشیرها از شمشیرهای «شینتو» کیفیتی بالاتر داشتند اما همچنان شمشیرهای «کوتو» حرف اول را می‌زدند.
از ۱۸۷۶ تا امروز: بعد از وضع قانون هایتوره‌ای که حمل سلاح و شمشیر در میدان‌های شهر را ممنوع می‌کرد، تیغه‌هایی که به صورت کارخانه‌ای ساخته می‌شدند را به صورتی استهزاء آمیز «گانتو» نامیدند. «گانتو» ها که بیشتر به شمشیرهای سواره نظام کشورهای فرانسه و انگلیس شبیه بودند تا کتاناها (اگر چه «گانتو» ها شکل شمشیرهای کتانا را نیز تا حد زیادی حفظ می‌کردند) اندازه‌ای کوتاه‌تر از شمشیرهای «شینتو» و «شین شینتو» داشتند.

نام چند تن از معروف‌ترین سازندگان کاتانا